Η αναγέννηση αναφέρεται στο σχεδιασμό των πόλεων και των κτιρίων του νέου ανεξάρτητου κράτους, δηλ. πρόκειται για την αρχιτεκτονική της Ελλάδας του 19ου αιώνα. Την ίδια εποχή η Ευρώπη στρεφόταν στο παρελθόν της ελληνικής αρχαιότητας διαμορφώνοντας το ρεύμα του νεοκλασικισμού, οπότε η ελληνική αναγέννηση αποκτούσε ταυτόχρονα ελληνική και ευρωπαϊκή ταυτότητα.
Πλήθος ξένων αρχιτεκτόνων έδρασαν στην Ελλάδα, όπως ο Schaubert, ο von Klenze, οι αδελφοί Hansen, αλλά και Ελλήνων, όπως ο Σταμάτης Κλκεάνθης, ο Λύσανδρος Καυταντζόγλου, ο Σταμάτης Βούλγαρης και άφησαν πλούσιο έργο θεμελιώνοντας τη νεοκλασική αρχιτεκτονική έκφραση.
Τις παραμονές της εθνικής εξέγερσης η χώρα μας παρουσίαζε εικόνα εκτεταμένης ερήμωσης και εγκατάλειψης, όπως γλαφυρότατα απεικόνισε ζωγραφικά ο αρχιτέκτονας Γεράσιμος Πιτσαμάνος. Οι λαϊκοί μάστοροι της ανώνυμης αρχιτεκτονικής σε Μακεδονία, Ήπειρο, στο Μοριά, στα Επτάνησα περιορίζονται σε έργα τοπικής οικοδομικής δραστηριότητας, όπως σπίτια, ναοί, γεφύρια.
Κατά τη διάρκεια της εξέγερσης δημιουργείται η ανάγκη ύπαρξης τεχνικών. Έλληνες επιστήμονες με σπουδές στο εξωτερικό σπεύδουν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους: ο Μιχαήλ Κοκκίνης, δημιουργός και υπερασπιστής της οχύρωσης του Μεσολογγίου, ο Θεόδωρος Βαλλιάνος, ο Σταμάτης Βούλγαρης.
Μετά την αποτίναξη του ζυγού η ρημαγμένη Ελλάδα υποδέχεται τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και το νεοκλασικό ρυθμό, που με την πάροδο του χρόνου αφομοιώνει πλήρως. Οι Έλληνες τεχνικοί επιστήμονες σχεδιάζουν τα ρυμοτομικά σχέδια των κατεστραμμένων πόλεων, χαράσσουν το ανύπαρκτο οδικό δίκτυο, οικοδομούν δημόσια και ιδιωτικά κτίρια.
Ο Σταμάτης Βούλγαρης ανέλαβε την εκπόνηση των πολεοδομικών σχεδίων της Πάτρας και της Τρίπολης, ο Σταμάτης Κλεάνθης με τον Schaubert εκπόνησαν τα πολεοδομικά σχέδια της Αθήνας, του Πειραιά και της Ερέτριας. Ο Κλεάνθης διαπρέπει στην κατασκευή ιδιωτικών κτιρίων, όπως ο πύργος της Δουκίσσης Πλακεντίας στη Πεντέλη, το "Καστέλλον της Ροδοδάφνης", η δική του οικία στην Πλάκα, όπου στεγάστηκε τα πρώτα 4 χρόνια της λειτουργίας του το Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ο Θεόδωρος Βαλλιάνος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανοικοδόμηση του Ναυπλίου της πρώτης πρωτεύουσας του νέου κράτους με πλήθος κτιρίων, μεταξύ των οποίων το κτίριο του πρώτου ελληνικού Κοινοβουλίου.
Ο Ευστράτιος Σμυρναίος είναι ο αρχιτέκτονας της Μεγαλόχαρης στην Τήνο. Ο Λάμπρος Ζαβός, ως αρχιτέκτονας του νέου κράτους, ανήγειρε πολλά αξιόλογα δημόσια κτίρια, μεταξύ των οποίων το Μεγάλο Ξενώνα του Ιππικού στο Άργος.
Τη σφραγίδα του στη μετεπαναστατική Αθήνα άφησε ο Παναγιώτης Κάλκος. Είναι ο αρχιτέκτονας του Βαρβακείου, του Αρχαιολογικού Μουσείου, του Βρεφοκομείου, βυζαντινών ναών, ιδιωτικών κτιρίων, όπως η οικία Κουτσογιάννη.
Ο Λύσανδρος Καυταντζόγλου είναι ο δημιουργός του Πολυτεχνείου και πρώτος πρύτανης του και πολλών κτισμάτων της πόλης των Αθηνών, μεταξύ των οποίων του Οφθαλμιατρείου, του ναού του Αγίου Κωνσταντίνου στην Ομόνοια, της Αγίας ειρήνης.
Έλληνες τεχνικοί τίμησαν την Ελλάδα στο εξωτερικό.
Ο Μαρίνος Χαρβούρης συνέλαβε και πραγματοποίησε το τολμηρό έργο της μεταφοράς ενός μονόλιθου από γρανίτη από μία λίμνη στον κόλπο της Φιλανδίας στην Πετρούπολη (απόσταση 14 μιλίων) που αποτέλεσε το βάθρο του ανδριάντα του Μεγάλου Πέτρου.
Ο Κομνηνός Κάλφας κατασκεύασε πολλά δημόσια και ιδιωτικά έργα στην Κωνσταντινούπολη και είναι ο αναστηλωτής της Μεγάλης Εκκλησίας της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα. Χάρις σ’ αυτόν δεν κατέρρευσε και διατήρησε τον ελληνικό ορθόδοξο χαρακτήρα του ο ναός αυτός του Παναγίου Τάφου.
Διακόσια χρόνια μετά η αρχιτεκτονική έκφραση στην Ελλάδα μάλλον χρειάζεται μία ταυτότητα με τις τόσες εξωτερικές επιρροές που δέχεται, αλλά και η αναφορά στο παρελθόν είναι χρήσιμη για το μέλλον της, αρκεί να είναι συμβουλευτική και όχι δεσμευτική. Οι νεωτερισμοί στην αρχιτεκτονική πρέπει να ισορροπούν μεταξύ παγκοσμιότητας και εθνικής ταυτότητας.
Βιβλιογραφία
Κυριαζής Π., 1976. Πρώτοι Έλληνες Τεχνικοί Επιστήμονες Περιόδου Απελευθέρωσης, Αθήνα, Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος
